افزایش خطر بیماری حرکت در افرادی که به آن ماشین‌گرفتگی یا دریازدگی هم می‌گویند، ناشی از اختلالاتی است که در گوش داخلی آنها رخ می‌دهد. این اختلالات به‌طور عمده به دلیل حرکت مکرر با وسایل نقلیه مانند ماشین، قطار، هواپیما یا کشتی ایجاد می‌شوند.
بیماری حرکت ناشی از عدم توانایی مغز در تلفیق و درک صحیح اطلاعاتی است که از چشم‌ها، گوش‌ها و بدن فرد به آن ارسال می‌شود. به عبارت دیگر، تضاد بین اطلاعات دریافتی از گوش داخلی (که بخشی از سیستم تعادل است) و آنچه که چشم‌ها مشاهده می‌کنند، باعث ایجاد این بیماری می‌شود. به‌عنوان مثال، زمانی که چشم‌ها به مغز اعلام می‌کنند که فرد ساکن است (با نگاه کردن به داخل کشتی)، اما گوش داخلی به دلیل حرکت کشتی حس می‌کند که این فرد در حرکت است، ناهماهنگی بین این دو باعث بروز علائمی مانند تهوع، سرگیجه و سردرد می‌شود.
مبارزه با ماشین‌گرفتگی
در این مقاله، علائم بیماری حرکت و علل آن مورد بررسی قرار گرفته و راه‌های پیشگیری و درمان این مشکل به‌طور دقیق توضیح داده شده است. همچنین، راهنمایی‌های مفید برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری و درمان آن نیز ارائه شده است. منتظر مطالعه این مقاله باشید.
رایج‌ترین علائم ماشین‌گرفتگی چیست؟
علائم بیماری حرکت و ماشین‌گرفتگی ممکن است از یک فرد به فرد دیگر متفاوت باشد، اما به‌طور معمول شامل موارد زیر می‌شود:
- حالت تهوع و استفراغ
- پوست رنگ‌پریده
- سردرد
- سرگیجه
- خواب‌آلودگی
- عرق سرد
- تنفس سریع
- حساسیت به بو
- از دست دادن اشتها
- ترشح بیش از حد بزاق
علت ماشین‌گرفتگی چیست؟
مغز شما اطلاعات حرکت را از قسمت‌های مختلف بدن از جمله چشم، گوش داخلی، عضلات و مفاصل دریافت می‌کند. زمانی که این اندام‌ها اطلاعات متضادی را ارسال می‌کنند، مغز نمی‌تواند بفهمد که آیا شما ساکن هستید یا در حال حرکت. به همین دلیل، واکنش‌های گیج‌کننده‌ی مغز می‌تواند باعث ایجاد حالت تهوع یا سایر علائم آزاردهنده شود. به‌عنوان مثال، در حین مسافرت با ماشین ممکن است موارد زیر رخ دهد:
- چشم‌ها درختانی را که از کنار آنها عبور می‌کنید، مشاهده می‌کنند.
- گوش‌ها حرکت را حس می‌کنند.
- عضلات و مفاصل احساس می‌کنند که شما ثابت نشسته‌اید.
- تضاد بین این پیام‌ها را حس می‌کند.
گاهی‌اوقات، حتی فقط فکر کردن به حرکت می‌تواند باعث ترس شود و علائم مرتبط با بیماری حرکت را ایجاد کند. به‌عنوان مثال، فردی که قبلاً سابقه‌ی ابتلا به این بیماری را داشته باشد، احتمال دارد قبل از بلند شدن هواپیما از زمین دچار حالت تهوع شود.
چه کسانی در معرض خطر بیماری حرکت هستند؟
تحقیقات نشان می‌دهد که تمام افراد دارای پتانسیل برای ابتلا به بیماری حرکت هستند، زیرا این عارضه با سیستم دهلیزی گوش داخلی ارتباط دارد. هرچند، ماشین‌گرفتگی در برخی از افراد به‌طور فوری و در زمان کوتاهی ایجاد می‌شود، در حالی که برای دیگران ممکن است پس از مدت زمانی طولانی از حرکت اتفاق بیفتد. افراد زیر به طور بیشتری در معرض خطر ابتلا به بیماری حرکت قرار دارند:
- کودکان در رده‌ی سنی ۲ تا ۱۲ سال (ممکن است در کودکان کوچک‌تر هم رخ دهد.)
- زنان، به خصوص زنان باردار
- بزرگسالان جوان (نسبت به افراد بالای ۶۰ سال)
- افرادی که با سردردهای میگرنی روبه‌رو می‌شوند
عوامل دیگری که در بروز این عارضه نقش دارند عبارتند از:
- سابقه‌ی خانوادگی بیماری حرکت
- مصرف الکل و مواد مخدر
- کم‌خوابی
- ضعیف بودن جریان هوا در وسیله‌ی نقلیه
- وجود بوهای خاص از جمله بوی بنزین، سیگار یا حتی بعضی از مواد غذایی
- نشستن روی صندلی عقب یا جایی که محیط بیرون دیده نمی‌شود
- سابقه‌ی ابتلا به اضطراب، حالت تهوع یا استفراغ مکرر
کدام داروها باعث بیماری حرکت می‌شوند؟
بعضی از داروها می‌توانند در ایجاد علائم بیماری حرکت دخیل باشند یا شدت آنها را افزایش دهند. هم داروهای تجویزی و هم داروهای بدون نسخه (OTC) می‌توانند عوارضی ایجاد کنند که به علائم ماشین‌گرفتگی منجر شوند. این اتفاق ممکن است حتی زمانی که واقعاً حرکت نمی‌کنید، رخ دهد. برخی از داروهای رایج که باعث بروز این مشکل می‌شوند، عبارتند از:
- آنتی‌بیوتیک‌ها مانند پنی‌سیلین، سفیکسیم و سیپروفلوکساسین
- داروهای حاوی استروژن مانند قرص‌های ضد‌بارداری
- دیگوکسین (داروی بیماری قلبی)
- لوودوپا (داروی بیماری پارکینسون)
- داروهای ضددرد مخدر مانند مورفین
- ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین مانند پاروکستین، فلوکستین و سرترالین (داروهای ضدافسردگی)
- استاتین‌ها مانند روزوواستاتین و سیمواستاتین (داروهای کاهش‌دهنده‌ی چربی خون)
حتی اگر احساس ناراحتی می‌کنید، قبل از قطع کردن مصرف داروهای خود، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
راهکارهای زیر به درمان بیماری حرکت کمک کرده یا از بروز آن پیشگیری می‌کنند:
1. مصرف وعده‌های غذایی کوچک و نگه‌داری از بدن خود به صورت هیدراته
در طول سفر، تلاش کنید تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش دهید و حجم هر وعده را کاهش دهید. از مصرف غذاهای شور، تند یا چرب و نوشیدنی‌های حاوی کافئین پرهیز کنید و به اندازه‌ی کافی آب بنوشید.
2. جویدن آدامس
جویدن آدامس می‌تواند به کاهش علائم بیماری حرکت کمک کند، به‌ویژه برای افرادی که با ماشین سفر می‌کنند و علائم خفیف دارند.
3. استفاده از زنجبیل
زنجبیل می‌تواند در کاهش حالت تهوع ماشین‌گرفتگی مفید باشد. شما می‌توانید از دمنوش زنجبیل استفاده کنید یا دمنوش آماده را بخرید. اما افرادی که به زودی جراحی دارند یا از داروهای رقیق کننده‌ی خون استفاده می‌کنند باید از مصرف زنجبیل پرهیز کنند.
4. اجتناب از موقعیت‌هایی که علائم را تشدید می‌کنند
شناخت محرک‌های ماشین‌گرفتگی می‌تواند به پیشگیری از آن کمک کند. برای مثال، نشستن در جلوی هواپیما یا جلوی قایق می‌تواند به پیشگیری از بیماری حرکت کمک کند.
5. خم کردن سر
هماهنگ کردن بدن با جهت حرکت می‌تواند به کاهش علائم بیماری حرکت کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که خم کردن سر به سمت پیچ جاده و چشم‌ها را باز نگه داشتن، می‌تواند کمک کننده باشد.
6. تمرین تنفس دیافراگمی
مطالعات نشان داده‌اند که تمرین تنفس دیافراگمی می‌تواند به کاهش علائم بیماری حرکت کمک کند، به خصوص در شرایطی که موج‌ها وجود دارند.
۷. در حین حرکت، از خواندن کتاب یا کار با لپ‌تاپ خودداری کنید
به‌ویژه در مسیرهای پر از دست‌انداز. زیرا مرکز تعادل در گوش داخلی شما حرکت را حس می‌کند، اما کلمات روی کتاب یا صفحه نمایش لپ‌تاپ ساکن هستند که می‌تواند باعث گیج شدن مغز و افزایش احتمال حالت تهوع شود.
۸. طب فشاری را امتحان کنید
براساس طب سنتی چینی، فشار دادن نقطه‌ی پریکاردیوم (Pericardium 6) یا P6 می‌تواند حالت تهوع را تسکین دهد. این نقطه در سمت داخلی ساعد، تقریبا سه انگشت بالاتر از چین مچ دست قرار دارد. تحقیقات اولیه نشان داده‌اند که طب فشاری ممکن است حالت تهوع را کاهش دهد.
۹. به افق نگاه کنید
در هنگام سفر با وسایل نقلیه، نگاه کردن به افق ممکن است به جلوگیری از بیماری حرکت کمک کند.
۱۰. کمی هوای تازه تنفس کنید
باز کردن پنجره یا رفتن به فضای باز می‌تواند به کنترل علائم بیماری حرکت کمک کند. اگر شرایط به شما اجازه‌ی این کار را نمی‌دهند، می‌توانید دریچه‌های هوا را به سمت خود بچرخانید یا از یک پنکه‌ی شارژی برای جریان پیدا کردن هوا استفاده کنید.
۱۱. حواس خود را با گوش دادن به موسیقی یا صحبت کردن پرت کنید
گوش دادن به موسیقی یا صحبت کردن با سایر همراهان می‌تواند ذهن شما را از علائم بیماری حرکت دور کند. تحقیقات نشان می‌دهد که گوش دادن به موسیقی می‌تواند به کنترل استفراغ بعد از جراحی کمک کند، بنابراین این روش هم ممکن است در طول سفر مفید باشد.
۱۲. استفاده از مکمل ویتامین B6
برخی از پزشکان استفاده از مکمل پیریدوکسین یا ویتامین B6 را برای درمان حالت تهوع و استفراغ ناشی از بارداری یا اضطراب توصیه می‌کنند. این مکمل ممکن است به درمان بیماری حرکت نیز کمک کند، اما برای تایید نتایج لازم است به تحقیقات بیشتری مراجعه شود.
۱۳. استفاده از داروهای ماشین‌گرفتگی
استفاده از داروهای ماشین‌گرفتگی می‌تواند از حالت تهوع و سایر علائم ناخوشایند جلوگیری کند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- اسکوپولامین: رایج‌ترین دارویی است که پزشکان برای درمان بیماری حرکت استفاده می‌کنند. استفاده از اسکوپولامین باید با مشورت پزشک باشد، به خصوص برای افراد مبتلا به بیماری‌های مشخصی مانند گلوکوم، مشکلات کبدی یا کلیوی، سالمندان، کودکان و زنان باردار یا شیرده.
- پرومتازین: این دارو به کاهش سیگنال‌های مغز که استفراغ را فراهم می‌کند کمک می‌کند. مصرف پرومتازین باید با دقت و به‌طور مشخص طبقه‌بندی شود.
- سایر داروهای مانند سیکلیزین، دیمن‌هیدرینات و مکلیزین نیز ممکن است برای کاهش علائم بیماری حرکت مفید باشند، اما باید با مشورت پزشک مورد استفاده قرار گیرند و عوارض جانبی آنها را در نظر گرفت.
کلام پایانی
حالت تهوع و استفراغ معمولاً از علائم شایع بیماری حرکت هستند، اما بعضی افراد ممکن است در حین سفر علائم دیگری مانند خستگی، سرگیجه و عرق سرد را هم تجربه کنند. داروها، هورمون‌ها و بعضی از فعالیت‌های خاص می‌توانند احتمال ابتلا به این مشکل را افزایش دهند.
پیشگیری از بیماری حرکت آسان‌تر از درمان آن است، بنابراین قبل از سفر با پزشک درباره‌ی قرص ماشین‌گرفتگی و سایر گزینه‌های درمانی صحبت کنید. همچنین اگر بعد از توقف حرکت علائم شما از بین نرفت یا برای بیش از هشت ساعت طول کشید، به پزشک مراجعه کنید.
نظرات کاربران