تاخیر و کاهش سرعت عملکرد کامپیوتر با گذشت زمان و نصب برنامه‌های بیشتر، یکی از مسائلی است که احتمالاً هر کاربری در دوره زمانی خود تجربه خواهد کرد. زمانی که یک کامپیوتر جدید خریداری می‌شود، سرعت آن به شدت قابل توجه است؛ اما پس از مدتی، حتی اگر هنوز به نسبت بهترین کارایی را ارائه دهد، جذابیت آن از دست می‌رود. در یک دوره زمانی بلندتر، ممکن است با تأخیر و لگ روبرو شویم. پرسش اصلی این است که چرا چنین اتفاقی رخ می‌دهد؟
باید توجه داشت که هیچ کامپیوتری از پیش به حالت نصب پیش‌فرض خود نمی‌رسد و باید هر کاربر برنامه‌های مورد نیاز خود را بر روی سیستم خود نصب کند. با افزایش تعداد این برنامه‌ها، درهم‌ریختگی سیستم بیشتر می‌شود و کامپیوتر دچار مشکلات مدیریتی و افت عملکردی می‌گردد.
مهم نیست که سیستم‌عامل شما لینوکس، ویندوز یا مک باشد؛ چرا که هرچه برنامه‌های بیشتری نصب کنید، تأثیرات آن بر عملکرد کامپیوتر افزایش می‌یابد. در واقع، اگرچه کامپیوترها برای اجرای برنامه‌ها طراحی شده‌اند، اما تعداد زیاد برنامه‌ها باعث ایجاد مشکلاتی مانند کاهش سرعت و پایداری می‌شود.
نرم‌افزارها به فضای هارد دیسک نیاز دارند
واقعیت این است که ذخیره‌سازی در کامپیوتر با پدیده‌ای واقعی و فیزیکی متفاوت است. برنامه‌ها به طور مشابه با اشیاء در فضای فیزیکی مثل قفسه یا میز قرار نمی‌گیرند، اما با این حال واقعاً وجود دارند. با افزایش تعداد برنامه‌های نصب شده بر روی کامپیوتر، نیاز به دسترسی به بخش‌های بیشتری از هارد دیسک نیز افزایش می‌یابد.
البته ممکن است سیستم‌عامل به صورت فوری به بخش‌های مختلف هارد دیسک دسترسی داشته باشد؛ اما این به معنای عدم وجود فشار کاری بر روی سیستم نیست. هرچه کامپیوتر به سختی‌ترین کارها مشغول باشد، سرعت کاهش می‌یابد و این باعث پیر شدن سریعتر آن می‌شود.
اگر از یک هارددیسک گردان قدیمی استفاده می‌کنید، این حقیقت را به راحتی متوجه خواهید شد. در مقابل، درایوهای SSD خود دارای قطعات متحرک نیستند؛ بنابراین، دسترسی سیستم‌عامل به آن‌ها به سرعت انجام می‌شود و با گذشت زمان، این نوع درایوها کاهش کیفیت بهتری نسبت به هارددیسک‌های گردان دارند.
با این وجود، میزان فضای درایو هارددیسکی که از آن استفاده می‌کنید، تا حد زیادی اهمیتی ندارد و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند، مگر اینکه هارددیسک به حدی پر شود که فضای کافی برای عملکرد سیستم‌عامل یا برنامه‌ها فراهم نباشد. اگر کامپیوتر شما به طور کامل پر نشده باشد، هر کاهش سرعتی که احساس می‌کنید، بیشتر به بارهای نرم‌افزاری مرتبط است تا به مشکلات فیزیکی در قسمت‌های سخت‌افزاری.
نرم‌افزارها به رم نیاز دارند
میزان حافظه‌ی RAM (حافظه‌ی دسترسی تصادفی) که از آن بهره می‌برید، تأثیر فوری بر عملکرد کامپیوتر دارد. این تراشه مستقل، که باعث می‌شود فایل‌ها به سرعت بیشتری خوانده یا نوشته شوند، به نسبت هارد دیسک، با سرعت بسیار بیشتری عمل می‌کند.
استفاده از حافظه‌ی RAM برای عملکرد کامپیوتر بسیار حیاتی است. هنگامی که در حال تایپ یک فایل هستید، تغییرات اعمال شده به این فایل در حافظه‌ی RAM ذخیره می‌شوند. هرچه تعداد برنامه‌های بازشده همزمان بیشتر باشد، نیاز به حافظه‌ی RAM بیشتری پدید می‌آید. در صورت پر شدن حافظه‌ی RAM، کامپیوتر ممکن است بخشی از اطلاعات را از حافظه‌ی RAM به هارد دیسک منتقل کند. با توجه به اینکه زمان برای خواندن و نوشتن اطلاعات در هارد دیسک بسیار بیشتر است، این عمل باعث کاهش سرعت کامپیوتر می‌شود.
حافظه‌ی RAM تنها با برنامه‌هایی ارتباط دارد که در همان لحظه به‌طور فعال از آن‌ها استفاده می‌شود یا در حالت پسزمینه اجرا می‌شوند. از این رو، زمانی که یک برنامه نصب می‌شود، امکان وجود دارد که آن برنامه به‌طور همزمان در حال اجرا باشد و سبب کاهش سرعت کامپیوتر گردد.
برای جلوگیری از این امر، می‌توانید از ابزارهایی نظیر تسک‌منیجر در ویندوز، اکتیویتی مانیتور در مک، یا سیستم مانیتور در لینوکس استفاده کنید. این ابزارها به شما کمک می‌کنند تا نظارت دقیقی بر استفاده از حافظه‌ی RAM داشته باشید و مطمئن شوید که برنامه‌ها به‌طور غیرمناسبی از حافظه استفاده نمی‌کنند. همچنین، با استفاده از این ابزارها، می‌توانید بفهمید که زمان مناسبی برای استفاده از این برنامه‌ها چه زمانی است تا از کاهش سرعت کامپیوتر جلوگیری کنید.
برنامه‌ها از کش (حافظه نهان) زیادی استفاده می‌کنند
بسیاری از برنامه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با گذشت زمان، عملکرد آن‌ها بهبود می‌یابد. این برنامه‌ها فایل‌های مورد نیاز خود که گاهاً به آن‌ها نیاز دارند، را روی هارد درایو ذخیره می‌کنند.
برای مثال، یک برنامه مدیریت تصاویر ممکن است تامب‌نیل‌ها (پیش‌نمایش‌های کوچک از عکس‌ها) را ایجاد و در یک پوشه مخفی در کامپیوتر ذخیره کند.
دفعه بعدی که این برنامه را اجرا کنید، نیازی به اجرای مجدد روند پردازشی تامب‌نیل‌ها نخواهید داشت. اما یکی از چالش‌های این فرآیند این است که ممکن است صدها یا حتی هزاران فایل اضافه به هارد دیسک شما افزوده شود.
این فایل‌های ذخیره‌شده، یا به‌طور متداول کش نامیده می‌شوند، برای برنامه‌هایی که آن‌ها را ایجاد کرده‌اند، بسیار مفید هستند؛ اما اطلاعات اضافی مرتبط با آن‌ها ممکن است بر عملکرد کامپیوتر تأثیرگذار باشد. گاهی‌اوقات، سیستم‌عامل یا سایر برنامه‌ها قابلیت نادیده گرفتن تامب‌نیل‌ها را ندارند؛ بنابراین، در هنگام جست‌وجو، این فایل‌ها را نیز در نظر می‌گیرند که موجب افزایش زمان جست‌وجو و کاهش سرعت اجرای برنامه‌ها به دلیل اسکن این فایل‌های کش در پسزمینه می‌شود.
در نهایت، کش نسخه‌ای جدید و تکراری از خودش را ایجاد می‌کند، به این معنا که فضای بیشتری از هارد دیسک برای ذخیره اطلاعاتی استفاده می‌شود که در مکان‌های دیگر هم موجود هستند. به‌عبارت‌دیگر، دو نسخه از اطلاعات تولید می‌شود. هرچه بیشتر برنامه نصب کنید، کامپیوتر شما با فایل‌های کش بیشتری سر و کار خواهد داشت.
بسته به سیستم‌عامل شما، فایل‌های موقت ممکن است اذیت‌آور باشند. در ویندوز، هارد دیسک ممکن است بدون هیچ اقدامی، به تدریج پر شود. با این‌حال، در ویندوز، روش‌های مختلفی برای آزادسازی فضای رم وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توانید بهره‌وری کامپیوترتان را افزایش دهید.
گاهی اوقات از برنامه بدی استفاده می‌کنید
شما می‌توانید به اسکرین‌شات‌ها و بررسی‌های یک برنامه نظر بیندازید، اما تا زمانی که آن برنامه را دانلود نکنید، نمی‌توانید به طور کامل فهمید چگونه از آن استفاده می‌شود. این به این معناست که از ویژگی‌ها و کارکردهای برنامه به طور کامل آگاه نیستید و نمی‌دانید چه مواردی را در دست می‌آورید.
گاهی‌اوقات، برنامه‌ها اقداماتی را انجام می‌دهند که فراتر از انتظارات شما هستند و نوار ابزارهای اضافه در مرورگر و برنامه‌های افزودنی را به‌وجود می‌آورند. برنامه‌هایی که تبلیغات پاپ‌آپ ارائه می‌دهند، باید در پسزمینه اجرا شوند تا به درستی عمل کنند. این به معنای اشغال منابع کامپیوتر برای وظایفی است که به طور کلی نمی‌خواهید انجام دهید.
چنین نرم‌افزارهایی اغلب اذیت‌آور هستند، اما به طور لزومی باید به عنوان بدافزار شناخته نشوند. ابزارهای تبلیغات مزاحم، نرم‌افزارهای جاسوسی و ویروس‌ها به مراتب خطرناک‌تر هستند و می‌توانند به دلایل مختلف، از جمله کاهش سرعت کامپیوتر، مشکل‌ساز شوند. هر یک از این انواع نرم‌افزارها ویژگی‌های خاص خود را دارند و باید با دانلود و نصب بر روی کامپیوتر در نظر گرفته شوند.
زمانی که برای یک مدت از سیستم‌عامل استفاده کرده و سپس آن را بررسی می‌کنید، بهتر است بررسی کنید که کدام برنامه‌ها برای شما ضروری هستند و کدام‌ها به‌هیچ‌وجه نیاز ندارید. این اقدام می‌تواند احتمال مواجهه با مشکلات در دفعه‌ی بعدی را به شدت کاهش دهد؛ البته معمولاً می‌توانید نرم‌افزار مشکل‌ساز را حذف کنید.
حتی نرم‌افزارهای مفید همیشه بهینه نمی‌شوند
نرم‌افزارهایی که شرکت مایکروسافت برای سیستم‌عامل ویندوز تولید می‌کند، از چارچوب‌ها و کتابخانه‌هایی (منابع پس‌زمینه‌ای مشترک) بهره می‌برند که به‌‌همراه سیستم‌عامل ارائه می‌شوند. این روند نیز برای سیستم‌عامل مک و محصولات اپل صدق می‌کند. در لینوکس، این روند کمی پیچیده‌تر است؛ اما اصول اساسی در آن یکسان است.
نرم‌افزارهایی که از منابع دیگر می‌آیند، ممکن است از کتابخانه‌های متفاوتی استفاده کنند و نیاز به عناصر متفاوتی داشته باشند. به طور معمول، نباید این کتابخانه‌های اضافه را به صورت جداگانه دانلود کنید. خود نرم‌افزار می‌داند که چگونه این کار را انجام دهد؛ اما این به این معناست که اکنون منابع سیستم اضافه‌ای دارید که در پسزمینه در حال اجرا هستند.
برنامه‌های مجانی و متن باز که برای ویندوز دانلود می‌کنید، اغلب به مجموعه ابزارهای پسزمینه مشترک GNU وابسته هستند. این موضوع گاهی‌اوقات باعث می‌شود اجرای چنین نرم‌افزاری سنگین‌تر شود؛ زیرا هم برنامه بارگذاری می‌شود و هم کتابخانه‌های پس‌زمینه‌ای که برای اجرای برنامه به آن‌ها نیاز دارد.
تأثیر این عمل بستگی به سن کامپیوتر دارد. در صورت استفاده از یک کامپیوتر جدید، این تأثیر را به شدت احساس نخواهید کرد؛ اما اگر از یک کامپیوتر قدیمی استفاده می‌کنید که نمی‌تواند از پیچیدگی اجرای چند برنامه همزمان برآید، این عمل ممکن است به شما مشکل ایجاد کند.
آیا به دانلود نرم‌افزار اضافه نیاز است؟
البته! اگر کامپیوتر نتواند وظیفه مورد نظر شما را انجام دهد، چه اقداماتی انجام می‌دهد؟ اما باید آگاه باشید که دانلود و نصب نرم‌افزارهای اضافه و بیش از حد، منجر به کاهش عملکرد سیستم می‌شود.
اگر به صورت واقع‌بینانه به این مسئله نگاه کنیم، می‌توانید بدون مواجهه با مشکلات، تعداد زیادی نرم‌افزار را بر روی کامپیوتر امروزی‌تان نصب کنید. هرچند که سنگین‌ترین گزینه ممکن است مرورگر وب شما باشد. جالب است که بدانید وب‌سایت‌های امروزی آسیب‌های زیادی را به کامپیوترهای شما وارد می‌کنند.
نظرات کاربران