تاج محل یک مجموعه مقبره عظیم است که در سال 1632 توسط امپراتور مغول شاه جهان به منظور نگهداری بقایای همسر محبوبش به بهره برداری رسید. این مجموعه مشهور که در طول یک دوره 20 ساله در ساحل جنوبی رودخانه یامونا در آگرا هند ساخته شده است، یکی از برجسته ترین نمونه های معماری مغول است که ترکیبی از تأثیرات هندی، ایرانی و اسلامی است. در مرکز آن خود تاج محل قرار دارد که از مرمر سفید درخشان ساخته شده است که به نظر می رسد بسته به نور روز رنگ خود را تغییر می دهد. تاج محل که در سال 1983 به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد، همچنان یکی از مشهورترین بناهای جهان و نمادی خیره کننده از تاریخ غنی هند است.
شاه جهان
شاه جهان یکی از اعضای سلسله گورکانی بود که از اوایل قرن شانزدهم تا اواسط قرن هجدهم بر بیشتر شمال هند حکومت می‌کرد. پس از مرگ پدرش، پادشاه جهانگیر، در سال ۱۶۲۷، شاه جهان پس از یک مبارزه تلخ قدرت با برادرانش، برنده شد و در سال ۱۶۲۸ در آگرا خود را امپراتور اعلام کرد.
در کنار او، آرجوند بانو بیگم بود که بیشتر با نام ممتاز محل (“انتخاب‌شده کاخ”) شناخته می‌شد، کسی که او در سال ۱۶۱۲ با او ازدواج کرد و به عنوان محبوب‌ترین همسرش گرامی می‌داشت.
در سال ۱۶۳۱، ممتاز محل پس از زایمان چهاردهمین فرزند زوج درگذشت. شاه جهان غمگین که به دلیل ساخت سازه های چشمگیر در طول سلطنت خود شناخته می شد، دستور ساخت مقبره ای باشکوه را در آن سوی رودخانه یامونا از کاخ سلطنتی خود در آگرا صادر کرد.
ساخت و ساز حدود سال ۱۶۳۲ آغاز شد و به مدت دو دهه ادامه داشت. معمار اصلی به احتمال زیاد استاد احمد لاهوری، یک هندی از تبار ایرانی بود که بعداً به طراحی قلعه سرخ در دهلی اعتبار یافت.
در مجموع، بیش از 20 هزار کارگر از هند، ایران، اروپا و امپراتوری عثمانی به همراه حدود هزار فیل برای ساخت مجموعه مقبره به کار گرفته شدند.
طراحی و ساخت تاج محل
تاج محل به افتخار ممتاز محل نامگذاری شده است و از سنگ مرمر سفید ساخته شده است که با سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی (از جمله یشم، کریستال، لاپیس لازولی، آمتیست و فیروزه) به روشی به نام pietra dura تزئین شده است.
گنبد مرکزی تاج محل به ارتفاع 240 فوت (73 متر) می رسد و توسط چهار گنبد کوچکتر احاطه شده است. چهار مناره بلند در گوشه های مقبره قرار دارند. مطابق با سنت های اسلامی، آیه هایی از قرآن کریم به خط خوش بر روی ورودی های قوس دار مقبره و همچنین بخش های دیگر مجموعه حک شده است.
در داخل مقبره، یک اتاق مرمری هشت ضلعی تزئین شده با حکاکی و سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی وجود دارد که آرامگاه یا مقبره دروغین ممتاز محل را در خود جای داده است. تابوت واقعی حاوی بقایای واقعی او در زیر سطح باغ قرار دارد.
بقیه مجموعه تاج محل شامل یک دروازه اصلی از سنگ ماسه قرمز و یک باغ مربع بود که توسط استخرهای آب بلند به چهار قسمت تقسیم شده بود، و همچنین یک مسجد از سنگ ماسه قرمز و یک ساختمان مشابه به نام جواب (یا “آینه”) درست در مقابل مسجد. شیوه سنتی ساخت و ساز مغولی اجازه نمی داد هیچ گونه تغییری در آینده در مجموعه ایجاد شود.
بر اساس افسانه ها، شاه جهان قصد داشت یک مقبره بزرگ دوم را در آن سوی رودخانه یامونا مقابل تاج محل بسازد تا پس از مرگش پیکر او در آنجا دفن شود. این دو بنا قرار بود توسط یک پل به هم متصل شوند.
در واقع، اورنگ زیب (سومین پسر شاه جهان با ممتاز محل) پدر بیمار خود را در سال 1658 برکنار کرد و خود قدرت را به دست گرفت. شاه جهان سال های آخر عمر خود را در حبس خانگی در برجی از قلعه سرخ در آگرا گذراند و به آرامگاه باشکوهی که برای همسرش ساخته بود، مشرف بود. هنگامی که او در سال 1666 درگذشت، در کنار همسرش به خاک سپرده شد.
تاج محل در طول سال ها
در طول سلطنت طولانی اورنگ زیب (1658-1707)، امپراتوری گورکانی به اوج قدرت خود رسید. اما سیاست های نظامی مسلمان او، از جمله تخریب بسیاری از معابد و زیارتگاه های هندو، پایه های قدرت پایدار امپراتوری را تضعیف کرد و منجر به فروپاشی آن در اواسط قرن هجدهم شد.
حتی در حالی که قدرت مغول ها در دو قرن پس از مرگ شاه جهان در حال فروپاشی بود، تاج محل نیز از بی توجهی و عدم تعمیر و نگهداری رنج می برد. در اواخر قرن نوزدهم، لرد کرزون، نایب السلطنه بریتانیا در هند، دستور بازسازی گسترده مجموعه مقبره را به عنوان بخشی از تلاش استعماری برای حفظ میراث هنری و فرهنگی هند صادر کرد.
امروزه، حدود 3 میلیون نفر در سال (یا حدود 45 هزار نفر در روز در طول فصل اوج گردشگری) از تاج محل بازدید می کنند.
آلودگی هوا از کارخانه ها و خودروهای نزدیک، تهدید دائمی برای نمای مرمر سفید درخشان مقبره است و در سال 1998، دیوان عالی هند دستور اجرای تعدادی اقدامات ضد آلودگی را برای محافظت از بنا در برابر تخریب صادر کرد. برخی از کارخانه ها تعطیل شدند و تردد وسایل نقلیه در مجاورت مجموعه ممنوع شد.
نظرات کاربران