در دهه‌های اخیر، گرمایش زمین در منطقه قطب شمال باعث آب شدن لایه‌هایی از “خاک همیشه یخ‌زده” در این ناحیه شده است، که منجر به فعال شدن ویروس‌های خفته شده‌اند. این ویروس‌ها که برای هزاران سال خواب بودند، اکنون به تهدید جدی برای سلامت جانوران و انسان‌ها تبدیل شده‌اند.
کیمبرلی ماینر، یک دانشمند آب و هوا در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا، بیان می‌کند: “موارد نگران‌کننده‌ای درباره خاک منجمد وجود دارد و باید تا حد امکان این سطح یخ‌زده را حفظ کرد.”
خاک منجمد حدود یک پنجم نیمکره شمالی را پوشش می‌دهد و به عنوان نوعی کپسول زمان عمل می‌کند. در اعماق آن، علاوه بر ویروس‌های باستانی، بقایایی از حیوانات منقرض شده نیز یافت شده است، از جمله دو توله شیر غار و یک کرگدن پشمالوی تازه‌کشف‌شده که در آنجا حفظ شده‌اند.
این قطعه توصیف می‌کند که خاک یخ‌بسته در منطقه‌های قطبی محیطی ایزوله و بدون اکسیژن ایجاد کرده است که نور به آن نمی‌تواند نفوذ کند. این لایه منجمد که به عمق ۱۵۰۰ متر هم می‌رسد، بزرگترین انبار متان در کره زمین است که برای ده‌ها هزار سال حفظ شده است. اما با گرم شدن دمای قطب شمال، لایه بالایی این منطقه رو به آب شده و سطوح آن در معرض خطر ذوب شدن قرار گرفته است.
ژان میشل کلاوری، استاد افتخاری ژنومیک در دانشکده پزشکی دانشگاه مارسی فرانسه، که نمونه‌های خاک از لایه منجمد سیبری را بررسی کرده است، اظهار می‌کند که برخی از “ویروس‌های زامبی” در این ناحیه شناسایی شده‌اند.
این محقق به همراه تیمش بر روی نوع خاصی از ویروس که برای اولین بار در سال ۲۰۰۳ کشف شد، کار می‌کنند. آن‌ها از روشی برای شناسایی ویروس‌های منجمد استفاده می‌کنند که برای نخستین بار در سال ۲۰۱۲ توسط تیمی از دانشمندان روسی مورد استفاده قرار گرفت و موفق شدند یک گیاه وحشی را از بذری که متعلق به ۳۰ هزار سال پیش بود، پرورش دهند.
آقای کلاوری در حین تحقیقات خود توانسته است ویروس‌هایی را که از هفت منطقه مختلف در خاک منجمد سیبری جدا شده بودند، پس از ده‌ها هزار سال دوباره فعال کند. بر اساس گفته‌های او، این ویروس باستانی با موفقیت آمیب‌های تک‌سلولی را هدف قرار داده و آن‌ها را عفونت‌زا کرده است. تیم آقای کلاوری به منظور جلوگیری از گسترش ویروس و برای حفظ ایمنی، با هدف آزمایشی که تنها آمیب‌های تک‌سلولی را هدف قرار می‌دهد و حیوانات یا انسان‌ها را در معرض خطر قرار نمی‌دهد، ویروسی را انتخاب کرده‌اند.
آخرین دستاورد آن‌ها، احیای یک خانواده جدیدی از ویروس‌ها است که قدیمی‌ترین آن‌ها با توجه به تاریخ‌گذاری رادیوکربن، تقریباً ۴۸ هزار و ۵۰۰ سال قدمت دارد. این ویروس‌ها از یک دریاچه یخ‌زده در عمق ۱۶ متری خاک منجمد استخراج شده‌اند.
دکتر کلاوری اظهار می‌کند: “ما این ویروس‌های عفونی‌کننده آمیب را به عنوان نمونه‌ای از ویروس‌های احتمالی دیگری می‌شناسیم که ممکن است در خاک منجمد وجود داشته باشند. ما شواهد بسیاری از ویروس‌های دیگر را مشاهده می‌کنیم و می‌دانیم که آن‌ها در آنجا حضور دارند، اگرچه نمی‌توانیم با اطمینان بیان کنیم که هنوز زنده هستند. با این حال، استدلال ما این است که اگر ویروس‌های عفونی‌کننده آمیب هنوز هم زنده باشند، دلیلی وجود ندارد که دیگر ویروس‌ها نیز هنوز زنده نباشند و قادر به آلوده کردن میزبان خود نباشند.”
ویروس‌های ناشناخته در خاک منجمد ممکن است واکنش‌های همه‌گیری و مرگباری را ایجاد کنند. در سال ۲۰۱۲، دانشمندان تایید کردند که بقایای یک زن مدفون در خاک یخ‌زده سیبری، بیش از ۳۰۰ سال، علائم ژنتیکی ویروسی را در خود داراست که منجر به بروز آبله می‌شود. به علاوه، شیوع سیاه زخم در سال ۲۰۱۶ در سیبری، که منجر به آلوده شدن ده‌ها نفر و بیش از ۲ هزار گوزن شمالی شد، به ذوب شدن یخ‌های دائمی در طی تابستان‌های بسیار گرم مرتبط بوده است.
برژیت اونگارد، استاد بازنشسته میکروبیولوژی بالینی دانشگاه اومئای سوئد، اظهار می‌کند: “اگر ویروسی در خاک‌های منجمد که هزاران سال در تماس نبوده‌ایم پنهان باشد، ممکن است دستگاه ایمنی بدن ما نتواند با آن‌ها مقابله کند.”
در حال حاضر، قطب شمال با تنها حدود ۳.۶ میلیون نفر ساکن، به‌عنوان یک منطقه کم‌جمعیت شناخته می‌شود و خطر انتقال ویروس‌های باستانی به انسان کاهش یافته است. با این‌حال، دکتر کلاوری به دلیل گرمایش جهانی، هشدار می‌دهد که ذوب یخ‌های دائمی شتاب یافته و افراد بیشتری به منطقه جذب سرمایه‌گذاری‌های صنعتی شده‌اند که ممکن است باعث افزایش جمعیت منطقه شود.
با وجود این، دانشمندان هشدار می‌دهند که ذوب یخ‌ها و آزاد شدن ویروس‌های احتمالی درون آن‌ها می‌تواند به سمت دریاچه‌های آب شیرین جریان یابد و آلودگی را گسترش دهد. تحقیقات اخیر نشان داده که ذوب لایه‌های عمیق خاک منجمد می‌تواند باعث آزاد شدن میکرواورگانیسم‌ها شود، اگرچه این احتمال مستقیماً به انسان‌ها منتقل شدن این پاتوژن‌ها در حال حاضر “غیرمحتمل” است.
دکتر ماینر به این موضوع اشاره کرده و تاکید دارد که تعامل میکروب‌ها و ویروس‌های آزادشده با محیط مدرن بسیار مبهم است و این یک آزمایش ناخواسته است که باید جلوی آن را بگیریم. بنابراین، بهترین راه حل این است که تلاش کنیم از ذوب یخ‌ها و بحران‌های آب و هوایی گسترده‌تر جلوگیری کنیم و این خطرات را برای همیشه در خاک‌های منجمد حفظ کنیم.
نظرات کاربران